مطالعات کانی شناسی و سنگ شناسی و خاستگاه کانی زایی کانسار مس روی ده معدن شهرکرد، با نگرشی ویژه به داده های سیالات درگیر

مطالعات کانی شناسی و سنگ شناسی و خاستگاه کانی زایی کانسار مس روی ده معدن شهرکرد، با نگرشی ویژه به داده های سیالات درگیر چکیده کانسار ده معدن در 226 کیلومتری جنوب غربی شهرستان شهرکرد مرکز استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد. قدیمی­ترینسنگ­هایمنطقهمربوطبهسری هرمز با سن کامبرین زیریناستکهبر رویآنسازندهای باروت (کامبرین زیرین)،زاگون (کامبرین زیرین)،لالون (کامبرین میانی)،میلا (کامبرین پسین – اردویسین)،فراقان (پرمین) ودالان (پرمین) در زون زاگرس مرتفع رخنمون دارند.ماده معدنیبه صورترگه،رگچه درسنگمیزبانکربناته و شیل سازند باروت با سن کامبرین زیرین تمرکزیافتهاست. مطالعات ژئوشیمیایی ناهنجاری عناصر مس، روی، سرب، آرسنیک، منیزیم، کبالت، کلسیم، سدیم، منگنز و آهن را در نمونه­های سطحی مشخص ساخت و نتایجتجزیه عنصری نمونه­هایاخذشدهنشانمی­دهدکهعیارمسدربخش کانه­دارکانسار4/1 درصد تا 39/14 درصد،عیارروی 1/1 تا 31/12 درصد، و عیار سرب و کبالت کمتر از یک درصد می­باشد. درمحدودهکانسار،سازندباروت شاملدوبخشکربناتهوشیلیاستکهکانه­زاییبیشتردربخشکربناتهصورتپذیرفتهاست. ماده معدنی در رخساره­های خاص کانه­دار و در سه افق مشخص (دولومیت زیرین، شیل میانی، دولومیت فوقانی) وجود دارد. بر اساس مطالعات سنگ­شناسی از رخساره­های کربناتی اصلی در منطقه می­توان به رخساره­های میکرایت تجدید تبلور یافته، پل­اسپارایت، دولومیکرواسپارایت و دولواسپارایت اشاره کرد که دولواسپارایت رخساره کانه­دار اصلی است. کانی­زایی در محدوده کانسار ده معدن به دو مرحله کلی کانی­زایی اولیه و ثانویه قابل تقسیم است که کانی­های اولیه شامل: پیریت، کالکوپیریت، بورنیت، اسفالریت، سافلوریت و تتراهدریت می­باشند و کوولیت، دیجنیت، مالاکیت، آزوریت، اسمیت­زونیت، اکسیدهای آهن و لپیدوکروسیت به صورت ثانویه حضور دارند. به منظوردستیابیبهاطلاعاتمربوطبهویژگی­هایسیالکانسارساز،مطالعات میکروترمومتری بر روی میانبارهای سیال موجود در کوارتز و کلسیت همزاد با کانی سازی صورت پذیرفته است. مطالعه این سیالات درگیر نشان­دهنده محدوده دمایی گسترده از 158 تا 308 درجه سانتی­گراد و درجه شوری 8/0 تا 8/9 بوده است. بر اساس بررسی­های صورت گرفته شامل مطالعات صحرایی، سیالات درگیر، نوع کانی­های موجود در دگرسانی­ها، نوع عناصر و بافت و ساخت آنها و سایر نتایج آزمایشگاهی، کانسار ده معدن قابل مقایسه با کانسارهای مس رسوبی (کمربند مس زامبیا) است.  واژه­های کلیدی: کانسار ده معدن، کانی­سازی مس و روی، سیالات درگیر، چهارمحال و بختیاری.  فهرست: فصل اول: کلیات 1 – 1 - مقدمه:1 1 – 2 - موقعیت جغرافیایی:2 1 – 3 - گویش:3 1 – 4 - پوشش گیاهی:3 1 – 5 - آب و هوا:4 1 – 6 - وضعیت اقتصادی :5 1 – 7 - زمینریخت­شناسی6 1 – 8 - سوابق معدنکاری و مطالعات گذشته:6 1 – 9 - مطالعات آزمایشگاهی:7 فصل دوم:زمین­شناسی 2 – 1 - موقعیتمنطقهزاگرسدرزمین­ساختایران :8 2 – 2 – زمین­شناسیکلیمنطقهزاگرس:8 2 – 2 – 1 – پی­سنگزاگرس:9 2 – 2 – 2 - زاگرسمرتفع(زاگرسرورانده)10 2 – 2 – 3 - ماگماتیسمودگرگونی12 2 -3 – زمین­شناسیناحیه­ای کانسار ده معدن12 2 – 4 – چینه­شناسی:13 2 - 5 – زمین­شناسی محدوده کانسار ده معدن14 2 - 5 – 1 - سری هرمز:15 2 - 5 – 2 - سازند باروت :16 2 - 5 – 3 - سازند زاگون:17 2 - 5 – 4 - سازند لالون:18 2 - 5 – 5 - سازند میلا:18 2 - 5 – 6 - سازند فراقان:19 2 - 5 – 7 - سازند دالان:19 2 – 6 – زمین­شناسی ساختمانی :20 فصل سوم: سنگ­شناسی و کانه­نگاری 3 – 1 - مطالعات سنگ­شناسی منطقه:21 3 – 1 – 1 - مقدمه21 3 – 1 – 2 - مطالعه سنگ­شناسی کانسار ده معدن:21 3 – 1 – 3 - مطالعه سنگ­شناسی دشت سفید :26 3 – 1 – 4 - مطالعه سنگ­شناسی گنبد نمکی دو آب:34 3 – 2 - مطالعات کانه­نگاری منطقه:43 3 – 2 – 1 – واکنش­های گالوانی:44 3 – 2 – 2 - اکسایشپیریت45 3 – 2 – 3 - اکسایش کالکوپیریت45 3 – 2 – 4 - تشکیلکربنات­هایمس46 3 – 2 – 5 - معرفی کانی­های فلزی موجود در منطقه47 3 – 2 – 6 - بررسیمیکروسکوپیمقاطعصیقلی ایستگاه کانسار ده معدن:49 3 – 2 – 7 - بررسی میکروسکوپی مقاطع صیقلی ایستگاه دشت سفید56 3 – 2 – 8 - بررسی میکروسکوپی مقاطع صیقلی ایستگاه گنبد نمکی دو آب:58 3 – 3 – بافت­های موجود در منطقه:59 3 – 3 – 1 - بافتجانشینی:59 3 – 3 – 2 - بافت رگه­ای:59 3 – 3 – 3– بافت دانه پراکنده (Disseminated):59 3 – 4 – دگرسانی­های موجود در کانسار ده معدن:59 3 – 4 – 1 - دگرسانیسیلیسی59 3 – 4 – 2 - اکسیدهای آهن (دگرسانی اپاسیتی شدن):61 3 – 4 - 3 - دگرسانیکربناتی62 3 – 4 – 4 - دگرسانیآرژیلیک62 3 – 4 – 5 – آنکریت (FeCa(CO)3):63 3 – 5 – ویژگی­هایسنگمیزبان63 3 – 6 - توالی پاراژنزی:64 3 – 7 - نتایج مطالعات XRD:67  فصل چهارم: مطالعات ژئوشیمی 4- 1 - مقدمه:68 4 – 2 - روشمطالعه69 4 – 3 –پردازش داده­ها:69 4 – 3 – 1 – فایل­بندی داده­های خام:69 4 – 3 – 2 – داده­های سنسورد و نحوه جایگزینی آنها:69 4 – 3 – 3 - مطالعات آماری تک متغیره70 4 – 3 – 4 - محاسبه پارامترهای آماری توزیع عناصر مختلف71 4 – 3 – 5 - رسم نمودارها:71 4 - 3 – 6 – بررسی­های آماری چند متغیره:71 4 – 4 - بررسی ژئوشیمی عناصر در هر سه ایستگاه71 4 – 4 – 1 - ژئوشیمی گنبد نمکی دو آب71 4 - 4 – 2 – ژئوشیمی کانسار ده معدن80 4 – 4 - 3 - ژئوشیمی دشت سفید92 4 – 5 - مقایسه عناصر منطقه با مقادیر پوسته­ای و زمینه جهانی:100 4 – 6 – مطالعه ژئوشیمی رخساره­های کربناته:102 4 - 6 – 1 - استرانسیوم104 4 – 6 - 2 – نسبت­های منگنزوآهن:105 4 – 6 – 3 - نسبت سدیم:107 4 – 7 - تفسیر داده­های ژئوشیمی در منطقه مورد مطالعه108  فصل پنجم: سیالات درگیر 5 – 1 - مقدمه109 5 – 2 – انتخاب نمونه:109 5 – 3 – مطالعات پتروگرافی سیالات درگیر111 5 – 3 – 1 – تقسیم­بندی سیالات درگیر کانسار ده معدن بر اساس نوع فاز112 5 – 4 – مطالعات دما فشار­سنجی (ترموبارومتری) سیالات درگیر:113 5 – 4 – 1 - درجه پر­شدگی (F) :113 5 – 4 – 2 – مطالعات سرمایش ((Freezing:114 5 – 4 – 3 – مطالعات گرمایش (Heating) :115 5 – 4 – 4 - تخمین عمق و فشار به تله افتادن سیالات درگیر در کانسار ده معدن:118 5 – 5- نتایج حاصل از داده­های سیالات درگیر در کانسار ده معدن:119 فصل ششم: تعیین مدل ژنتیکی 6 – 1 – بررسی کانی­سازی کانسار ده معدن:120 6 – 1 – 1 - ذخایر مس با سنگ میزبان رسوبی121 6 – 1 – 2 - مقایسه داده­های سیالات درگیر کانسار ده معدن با کانسارهای کمربند مس زامبیا:126 6 – 1 – 3 – کانی­زایی روی در کانسار ده معدن:128 6 – 2 – نتیجه­گیری:131 فصل هفتم: نتیجه­گیری و پیشنهادات 7 – 1- نتایجعمومیمنطقه132 7 – 2 - نتایج حاصل از مطالعه کانی­شناسی و سنگ­شناسی132 7 –3 – نتیجه­گیری سیالات درگیر134 7 – 4 – نتایج حاصل از بررسی ژئوشیمی و نحوه تشکیل کانسار134 7 – 5 - پیشنهادات برای مطالعات آینده137 منابع............................................................................................................................................................................138 پیوست  تصاویر: تصویر 1 - 1: تصاویری از ایستگاه­های مورد مطالعه1 شکل 1 – 2: نقشه ایستگاه­های مورد مطالعه در گوگل ارث.2 شکل 1 - 3: راه­های دست­یابی به کانسار دهمعدن.3 تصویر 1 - 4: تصویری از جنگل­های انبوه و متراکم بلوط در استان چهارمحال و بختیاری.4 تصویر 1 - 5: روستای معدن و رودخانه کارون در جنوب شرقی کانسار ده معدن.5 شکل 2- 1: موقعیت محور ده معدن در نقشه ساختاری ایران (افتخارنژاد، 1359).13 شکل 2- 2: نقشه زمین­شناسی منطقه مورد مطالعه.14 تصویر 2- 3: سازندهای باروت، زاگون، لالون و میلا در منطقه.15 تصویر 2- 4: افق­های کانی­زایی سازند باروت در کانسار ده معدن.17 شکل 2- 5: نمای شماتیک از سازندهای موجود در منطقه و کانی­زایی­های کشف شده در آنها.19 تصویر 3- 1: رخساره­های کربناتی در سه ایستگاه مورد مطالعه.23 تصویر 3- 2: تونل حفر شده در کانسار ده معدن.23 تصویر 3- 3: دولومیت اسپارایتی در کانسار ده معدن..24 تصویر 3 - 4: دولومیت اسپارایتی تکتونیزه در کانسار ده معدن..25 تصویر 3- 5: دولومیت اسپارایتی در کانسار ده معدن..25 تصویر 3- 6: دولومیت اسپارایتی در کانسار ده معدن..26 شکل 3- 7: نمایی شماتیک از کنگلومرای قاعده­ای - دشت سفید.27 تصویر 3- 8: تصویری از رخساره کنگلومرایی در بخش زیرین سازند باروت.27 تصویر 3- 9: کنگلومرای پلی­میکتیک در دشت سفید. .28 تصویر 3- 10: دولومیت­های استروماتولیت­دار در بخش زیرین سازند باروت.29 تصویر 3- 11: دولومیکرواسپارایت در دشت سفید.30 تصویر 3- 12: نمایی از واحدهای ولکانیکی در بخش زیرین سازند باروت.31 تصویر 3- 13: گابروی پیریت­دار در دشت سفید.32 تصویر 3- 14: هیالوتراکی­آندزی­بازالت در دشت سفید..33 تصویر 3- 15: بازالت در دشت سفید.34 تصویر 3- 16: تصویر و نمای شماتیک از گنبد نمکی دو آب.35 تصویر 3- 17: متا توف سیلتی در گنبد نمکی دو آب – واحد اول..36 تصویر 3- 18: ماسه­سنگ در گنبد نمکی دو آب - واحد اول.37 تصویر 3 - 19: دولومیکرواسپارایت در گنبد نمکی دو آب – واحد دوم.38 تصویر 3- 20: دولومیکرواسپارایت در گنبد نمکی دو آب – واحد سوم.39 تصویر 3- 21: ماسه­سنگ در گنبد نمکی دو آب – واحد چهارم..40 تصویر 3 - 22: دولومیکرواسپارایت در گنبد نمکی دو آب – واحد پنجم.40 شکل 3 - 23: دولومیکرواسپارایت در گنبد نمکی دو آب – واحد ششم..41 تصویر 3 - 24: پل­اسپارایت در گنبد نمکی دو آب – واحد هفتم..42 تصویر 3- 25: میکرایت تجدید تبلور یافته پلوییددار در گنبد نمکی دو آب – واحد هشتم.43 شکل 3- 26: نمودار پایداری کانی­های مس بر حسب Eh-Ph48 شکل 3- 27: شرایط تشکیل و پایداری کانی گوتیت بر حسب Eh-Ph.49 تصویر 3- 28: مس فلزی و دیجنیت در سرباره ذوب کانسار ده معدن.50 تصویر 3- 29: کالکوپیریت، سافلوریت، تتراهدریت و رگه – رگچه­های کوولیتی در کانسار ده معدن..51 شکل 3- 30: رگه کوولیتی و مالاکیت در کانسار ده معدن..52 تصویر 3 - 31: رگه­ای از کالکوپیریت، دیجنیت، بورنیت، کوولیت و پیریت در کانسار ده معدن..53 تصویر 3- 32: رگه کالکوپیریتی دگرسان شده به کوولیت، گوتیت، لپیدوکروسیت و مالاکیت در کانسار ده معدن..54 تصویر 3- 33: کالکوپیریت دگرسان شده به گوتیت، لپیدوکروسیت، کوولیت و مالاکیت در کانسار ده معدن.55 تصویر 3- 34: رگه­ای از کالکوپیریت، پیریت، گوتیت، لپیدوکروسیت در کانسار ده معدن..56 تصویر 3- 35: پیریت دگرسان شده به گوتیت و لپیدوکروسیت در دشت سفید..57 تصویر 3- 36: پیریت و تنوریت در دشت سفید..57 تصویر 3 - 37: بلورهای خود­شکل پیریت دگرسان شده به گوتیت و لپیدوکروسیت در گنبد نمکی دو آب..58 تصویر 3 - 38: باندها و نودول­های چرتی در منطقه.60 تصویر 3- 39: سیلیس با بافت جانشینی و پر­کننده فضای خالی و سیلیس­های نهان بلور (کریپتوکریستالین) در مقاطع مورد مطالعه..61 تصویر 3- 40: اکسیدهای آهن با بافت جانشینی، پر­کننده فضای خالی و رگه­ای در مقاطع مورد مطالعه..62 تصویر 3- 41: دگرسانی سیدریتی و آنکریتی در کانسار ده معدن (قاسمی، 1388).63 تصویر 3- 42: تصاویر نشان­دهنده توالی کانی­زایی در کانسار ده معدن..65 شکل 4 - 1: تفکیک لایه­ها و مقدار عناصر مس، سرب، روی و کبالت در این لایه­ها - گنبد نمکی دو آب.73 شکل 4 - 2: نمودارهای مربوط به Zn در گنبد نمکی دو آب.74 شکل 4 - 3: نمودارهای مربوط به Cu در گنبد نمکی دو آب.75 شکل 4 - 4: نمودارهای مربوط به Co در گنبد نمکی دو آب.76 شکل 4 - 5: نمودارهای مربوط به Pb در گنبد نمکی دو آب.77 شکل 4 - 6: نمودارهای خوشه­ای مربوط به عناصر گنبد نمکی دو آب..80 شکل 4 - 7: نمودار مربوط به فراوانی عناصر اصلی در نمونه­های کانسار ده معدن.82 شکل 4 - 8: تفکیک لایه­ها و مقدار عناصر مس، سرب، روی و کبالت در این لایه­ها (کانسار ده معدن).83 شکل 4 - 9: نمودارهای مربوط به Cu در کانسار ده معدن.84 شکل 4 - 10: نمودارهای مربوط به عنصر Co در کانسار ده معدن.85 شکل 4 - 11: نمودارهای مربوط به عنصر Zn در کانسار ده معدن.86 شکل 4 - 12:نمودارهای مربوط به Pb در کانسار ده معدن.87 شکل 4 - 13: روابط همبستگی عناصر اصلی به صورت شماتیک.88 شکل 4 - 14: هیستوگرام میزان واریانس بیان شده توسط هر یک از مؤلفه­ها (کانسار ده معدن).90 شکل 4 - 15: نمودار میزان مشارکت عناصر در هر سه مؤلفه (کانسار ده معدن).91 شکل 4 - 16: نمودار خوشه­ای مربوط به عناصر اصلی کانسار ده معدن.92 شکل 4 - 17: تفکیک لایه­ها و مقدار عناصر مس، سرب، روی و کبالت در این لایه­ها (دشت سفید).94 شکل 4 - 18: نمودارهای مربوط بهZn در دشت سفید.95 شکل 4 - 19: نمودارهای مربوط بهCo در دشت سفید.96 شکل 4 - 20: نمودارهای مربوط بهCu در دشت سفید.97 شکل 4 - 21: نمودارهای مربوط بهPb در دشت سفید.98 شکل 4 - 22: نمودار خوشه­ای برای عناصر ایستگاه دشت سفید..100 شکل 4 - 23: نمودار Sr در برابر Mg و Mn.105 شکل 4 - 24: نمودار Mn-Fe در برابر Mg106 شکل 4 - 25: نمودار Na در برابر Mn و Mg.107 تصویر 5 - 1: تصاویری از نمونه­های مورد استفاده برای مطالعه سیالات درگیر کانسار ده معدن.110 تصویر، 5 - 2: سیال اولیه (P) و ثانویه کاذب (Ps) در داده­های سیالات درگیر کانسار ده معدن.111 تصویر 5 - 3: تصاویر انواع فازهای سیالات درگیر در کانسار ده معدن.113 شکل 5 - 4: نمودار رابطه بین نقطه ذوب یخ با مقدار و نوع نمک حل شده در آب (شفرد، 1985).115 شکل 5 - 5: هیستوگرام درصد شوری سیالات مطالعه شده.115 شکل 5 - 6: هیستوگرام مربوط به دمای همگن­شدگی سیالات مطالعه شده.116 شکل 5 - 7: مدلشماتیکبراینشاندادنتغییرات احتمالی میانبارهای سیال پس از تشکیل و در هنگام عمل گرمایش(شفرد و همکاران، 1985).117 شکل 5 - 8: نموداردما- چگالیجهتتعیینمقدارفشارباتوجهبهشوری(والتر 1985).119 شکل 6 - 1: نمایی شماتیک از کانی­سازی در کانسار ده معدن با لحاظ نقش گنبد نمکی و فرایند دیاپیریسم در کانی­سازی..121 شکل 6 - 2: نقشه محل کانسارهای کمربند مس زامبیا در آفریقای مرکزی (Francois, 1974).126 شکل 6 – 3: مقایسه داده­های سیال درگیر کانسار ده معدن با بعضی از کانسارهای کمربند مس زامبیا.127 تصویر 6 – 4: کانی­زایی غیر سولفیدی روی در بخش محدودی از کانسار ده معدن.129 تصویر 6 – 5: تشکیل سیدریت در واحد دولومیتی دارای کانی­زایی روی..129 شکل 6 – 6: طبقه­بندی کانسارهای روی غیر سولفیدی (هیتزمن، 2003).130 شکل 6 – 7:مکان کانسارهای Kabwe و Star Zinc در زامبیا (Terracciano, 2008).130  جداول: جدول 3 - 1: توالی پاراژنزی کانسار ده معدن.66 جدول 3 - 2: نتایج مطالعات XRD در کانسار ده معدن.67 جدول 4 - 1: درصد سنسورد عناصر در ایستگاه­های گنبد نمکی دو آب و دشت سفید.70 جدول 4 - 2: مشخصات نمونه­های گرفته شده از ایستگاه گنبد نمکی72 جدول 4 - 3: پارامترهای آماری مربوط به داده­های لگاریتمی و خام – گنبد نمکی دو آب.73 جدول 4 - 4: ضرایب همبستگی Pearson برای عناصر ایستگاه گنبد نمکی دو آب.79 جدول 4 – 5: داده­های ICP – OES مربوط به کانسار ده معدن .81 جدول 4 -6: مشخصات نمونه­های ICP _ OES کانسار ده معدن.81 جدول 4 - 7: پارامترهای آماری مربوط به داده­های لگاریتمی و خام (کانسار ده معدن).82 جدول 4 - 8: ضرایب همبستگی Pearson مربوط به عناصر کانسار ده معدن.89 جدول 4 - 9: میزان مشارکت عناصر در آنالیز فاکتوری (کانسار ده معدن) .90 جدول 4 - 10: میزان واریانس مؤلفه­ها در دو حالت دوران یافته و بدون دوران (کانسار ده معدن).90 جدول 4 - 11: میزان مشارکت هر یک از عناصر در سه مؤلفه (کانسار ده معدن)91 جدول 4 - 12: مشخصات نمونه­های گرفته شده از ایستگاه دشت سفید.93 جدول 4 - 13: پارامترهای آماری داده­های لگاریتمی و خام ایستگاه دشت سفید94 جدول 4 - 14: ضریب همبستگی Pearson مربوط به عناصر دشت سفید.99 جدول 4 - 15: مقایسه میانگین عناصر در منطقه با مقادیر پوسته­ای.101 جدول 4 - 16: مقایسه مقادیر روی با زمینه جهانی و پوسته101 جدول 4 - 17: مقایسه مقادیر مس در منطقه با مقادیر آن در پوسته102 جدول 4 - 18: مقایسه مقادیر زمینه­ای سرب در منطقه با زمینه جهانی102 جدول 4 - 19: مقایسه مقادیر کبالت در منطقه با زمینه جهانی و مقادیر پوسته­ای.102 جدول 4 - 20: مقادیر عناصر جزئی در رخساره­های کربناته.103 جدول 4 - 21: میانگین مقادیر عناصر فرعی در چهار رخساره کربناته103 جدول 5 - 1: مشخصات کانی­های مورد استفاده در بررسی سیالات درگیر110 جدول 5 - 2:نوع فاز،اندازه و درجه پر­شدگی سیالات درگیر.117 جدول 5 - 3: داده­های ترمومتری سیالات درگیر.118 جدول 5 - 4: عمق به تله افتادن سیالات درگیر119 جدول 6 - 1: مقایسه کانسار ده معدن با کانسارهای مس رسوبی.124 جدول 6 - 2: مقایسه کانسار ده معدن با کانسار کوپفرشیفر و کانسار موفیلرای کمربند مس زامبیا.125 جدول 6 - 3: مقایسه کانسار ده معدن با کانسار خونگاه یاسوج.125 جدول 6 – 4: مقایسه سیالات درگیر کانسارهای کمربند مس زامبیا با کانسار دهمعدن.127 جدول 6 - 5: مقایسه کانسار روی در ده معدن با کانسارهای کمربند مس زامبیا.130  فصل اول: کلیات  1 – 1 - مقدمه: منطقه مورد مطالعه بر اساس تقسیم­بندی ساختاری بخشی از زون زاگرس مرتفع می­باشد و از نظر زمین­شناسی ناحیه­ای در ورقه 100000/1 اردل قرار گرفته است. کارهای صورت گرفته بر روی این کانسار بیشتر جنبه اکتشافی داشته است، از این رو در این تحقیق بطور دقیق­تر به مطالعه کانی­شناسی، سنگ­شناسی، ژئوشیمی، سیال درگیر و نحوه تشکیل این کانسارپرداخته شد. در کانسار ده معدن حجم واریزه­ها به حدی بوده که بررسی کانسار را در رخنمون سطحی ماده معدنی با مشکل روبرو ساخته است. بیشتر نمونه­های برداشته شده، از نمونه­های واریزه­ای دارای کانی­زایی می­باشند. همانطور که در ادامه در بخش زمین­شناسی کانسار اشاره می­شود، سازندهای باروت، زاگون، لالون، میلا، فراقان و دالان در امتداد رود کارون با جهت شمال غرب – جنوب شرق رخنمون دارند. بعضی از این مناطق همانند کانسار ده معدن، مستعد کانی­زایی مس و روی می­باشند که از جمله این مناطق می­توان به دشت سفید واقع در شمال غرب کانسار ده معدن اشاره کرد. با توجه به کانی­زایی و سنگ­شناسی یکسان دشت سفید با ده معدن، مطالعه این منطقه با حجم واریزه­ای کمتر، می­تواند در شناخت نحوه تشکیل کانسار ده معدن و کانی­زایی در منطقه مؤثر باشد. در جنوب و جنوب شرقی کانسار ده معدن، رخنمون گنبدهای نمکی وجود دارد، بنابراین مطالعه این گنبدها اطلاعات مهمی درباره اینکه آیا کانی­زایی در ارتباط با فرایند دیاپیریسم بوده یا نه، در اختیار ما می­گذارد. از جمله این گنبدها می­توان به گنبد نمکی دو آب واقع در جنوب شرق کانسار ده معدن اشاره کرد. از این رو در این تحقیق علاوه بر کانسار ده معدن، از دو ایستگاه دشت سفید و گنبد نمکی دو آب نیز به منظور مطالعه دقیق­تر نحوه تشکیل کانسار، نمونه­برداری صورت گرفت (تصویر 1 - 1).  تصویر 1 - 1: الف. نمایی از تونل حفر شده در کانسار ده معدن (دید به سمت شمال). ب. نمایی از ایستگاه گنبد نمکی دو آب واقع در جنوب شرق ده معدن (دید به سمت شرق). ج. نمایی از ایستگاه دشت سفید واقع در شمال غرب ده معدن (دید به سمت شمال). شکل 1 – 2: نقشه ایستگاه­های مورد مطالعه در گوگل ارث. 1 – 2 - موقعیت جغرافیایی: کانسار ده معدن در استان چهارمحال و بختیاری در بخش مرکزی کوه­های زاگرس واقع شده است. این استان از شمال و شرق به استان اصفهان، از غرب به استان خوزستان، از جنوب به استان کهگیلویه و بویراحمد و از شمال غرب به استان لرستان محدود است. کانسار ده معدن در این استان و در 48 کیلومتری جنوب غربی شهرستان بروجن قرار دارد و از دو طریق می­توان به این منطقه دست یافت یکی از طریق اصفهان – بروجن و بخش ناغان که 220 کیلومتر جاده آسفالته دارد و دیگری از راه شهرکرد – شلمزار و بخش ناغان که 226 کیلومتر جاده آسفالته است (شکل 1 - 3). شکل 1 - 3: راه­های دستیابی به کانسار دهمعدن. 1 –3- گویش: زبان مردم این منطقه از دست­نخورده­ترین زبان­های فارسی است که ریشه فارسی پهلوی دارد. زبان­شناسان به نزدیکی خاصی بین لهجه­های بختیاری و زبان پهلوی معتقدند. در این استان عموما به "فارسی لری" گفتگو می­کنند. مردم شهرهای شهرکرد، بروجن، فرخ­شهر و برخی دیگر مناطق به زبان فارسی صحبت می‌­کنند، اما مردم مناطق لردگان، اردل، کوهرنگ و فارسان به گویش بختیاری صحبت می‌­کنند. 1 – 4 - پوشش گیاهی: پوشش گیاهی در محدوده کانسار ده معدن به نسبت انبوه، متراکم و جنگلی است. بیشتر درختان منطقه از نوع بلوط بوده و در کنار آن درختانی چون بن، سرو وحشی، زالزالک، زبان گنجشک و بادام دیده می­شود. تمام این مناطق جزء مناطق حفاظت شده محیط زیست می­باشند. در مناطق مرتفع و کوهستانی حیواناتی نظیر کل، بز کوهی زیستمی­کنند و در مناطق پست­تر و تپه ماهورتر حیواناتی نظیر گراز،گرگ و خرس وجود دارند. جنگل­های استان از نظر جغرافیایی در ردیف جنگل­های غرب و جنوب غرب کشور محسوب می­شوند. مساحت جنگل­های استان در حدود 307 هزار هکتار است و به صورت نواری از کوه­های بازفت (شهرستان کوهرنگ) در شمال غرب استان شروع و به ارتفاعات فلارد (شهرستان لردگان) در جنوب شرق استان ختم می­شوند. به دلیل صعب العبور بودن این منطقه، استان بسیار بکر می­باشد و از امکانات محدودی به ویژه در نقاط دور افتاده، برخوردار است. حجم وسیعی از جنگل­های منطقه جهت استفاده از چوب برای سوخت، در حال از بین رفتن است.  تصویر 1 - 4: تصویری از جنگل­های انبوه و متراکم بلوط در استان چهارمحال و بختیاری. 1 – 5 - آب وهوا: استان چهارمحال و بختیاری به دلیل دارا بودن ویژگی­های خاص جغرافیایی و توپوگرافی از لحاظ آب و هوایی متنوع بوده و اقلیم‌­های متفاوتی در آن وجود دارد. به دلیل کوهستانی بودن استان و با توجه به اینکه دمای هوا، ناشی از ارتفاع هر منطقه است، اقلیم‌­های حرارتی مختلفی در استان حکمفرماست. نواحی غربی استان که پوشیده از جنگل­های بلوط است، اقلیم نیمه گرمسیری با تابستان­های گرم و معتدل دارند که کانسار ده معدن جزء این اقلیم بشمار می­آید. این ناحیه از نظر آب و هوایی شباهت بسیاری به استان خوزستان دارد و زمستان­های بسیار معتدل (کمترین درجه حرارت حدود 5 درجه زیر صفر) و تابستان بسیار گرم و معتدلی (بالاترین درجه حرارت 50 درجه است) دارد. به علت جوان بودن دوره کوهزایی در این منطقه، وجود بلایا و مخاطرات طبیعی بسیاری چون سیل، زلزله و رانش زمین در اکثر نقاط آن مشاهده می­‌شود. معروف­ترین رودخانه­های دایمی جنوب غربی و مرکزی ایران یعنی کارون، زاینده رود و دز از ارتفاعات این استان سرچشمه می­گیرند. فرونشست­های به وجود آمده همزمان با حرکات زمین­ساختی زاگرس و آب حاصل از ذوب برف کوه­های بلند، تالاب­های متعددی را در استان تشکیل داده است که زیستگاه انواع پوشش گیاهی – جانوری می­باشند. ریزش­های جوی، برف و باران در کوه­های بختیاری، منشأ سرشاخه­های رودخانهکارون و زاینده رود هستند. این منطقه با وجود مساحت کم، ده درصد از منابع آب کشور را در اختیار دارد.  تصویر 1 - 5: روستای معدن و رودخانه کارون در جنوب شرقی کانسار ده معدن (دید به سمت شمال غرب از گنبد نمکی دو آب). 1 – 6 - وضعیت اقتصادی : استان چهارمحال و بختیاری جزء محروم­ترین استان­های کشور است. وضعیت صنعت، معدن، صنایع روستایی و کشاورزی در این استان خوب نیست. تقریبا هیچ پروژه صنعتی بزرگی در منطقه وجود ندارد، و در پروژه­ها نقش نیروهای محلی در کارهای تخصصی صفر و نقش آنها در کارهای غیر تخصصی زیاد نمی­باشد و بیشتر نیروی کار غیر فنی از استان­های دیگر مانند اصفهان و استان­های آذری زبان و سایر مهاجرین تأمین می­شود. بزرگترین عواملی که نا­بهنجاری­های اقتصادی منطقه را می­سازند عبارتند از: - صعب العبور بودن منطقه و نبودن راه­های ارتباطی: البته اکنون شبکه راه­های ارتباطی کمی گسترش یافته است. که این گسترش به دلایل نظامی و طی سال­های جنگ و جهت پشتیبانی استان خوزستان بوده است. اگر چه حتی راه هم نمی­تواند مشکل اقتصادی این استان را در کوتاه مدت حل کند، چون راه­های منطقه به دلیل کوهستانی بودن خطرناک و نا­مناسب­اند. از طرف دیگر کمبود ارتباطات مردم این منطقه از کشور با سایر نقاط را عامل رشد نیافتگی اقتصادی این منطقه دانسته­اند. دریافت فایل مطالعات کانی شناسی و سنگ شناسی و خاستگاه کانی زایی کانسار مس روی ده معدن شهرکرد، با نگرشی ویژه به داده های سیالات درگیر