تحلیل ساختاری و بررسی مزیت نسبی بانک ملی استان سمنان از نظر جذب سپرده در مقایسه با سایر بانک ها در سطح استان...

تحلیل ساختاری و بررسی مزیت نسبی بانک ملی استان سمنان از نظر جذب سپرده در مقایسه با سایر بانک ها در سطح استان... چکیده هدف از این تحقیق تحلیل ساختاری و بررسی مزیت نسبی بانک ملی استان سمنان از نظر جذب سپرده در مقایسه با سایر بانکها در سطح استان می باشد.در این راستا با استفاده از آمار سالنامه آماری سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان سمنان در سه مقطع زمانی سالهای(1380 و 1383 و 1387) و بکارگیری مدل تغییر مکان- سهم که شامل اثر رشد استانی، رشد ساختاری و رشد رقابتی به عنوان متغییر های تعیین کننده در نرخ جذب سپرده میباشد، به بررسی رشد متناسب یا نامتناسب سپرده های بانک ملی استان سمنان نسبت به کل بانک های استان در خصوص میزان چهارسپرده اصلی (جاری، قرض الحسنه، کوتاه مدت و بلند مدت) از نظر جذب سپرده و تعیین مزیت رقابتی آنها می پردازد. نتایج حاصل، بیانگر رشد نا متناسب نرخ جذب سپرده بانک ملی استان نسبت به بانک های استان در هر سه دوره مورد بررسی (1380-1383-1387) است. نتایج تحقیقات نشان می دهد که در سال 80 و 83 سپرده کوتاه مدت،در سال 80 و 87 سپرده های قرض الحسنه و کوتاه مدت، در سال 83 و 87 سپرده های قرض الحسنه و بلند مدت دارای تغییرات ساختاری منفی بوده که نشان دهنده آن است که ترکیب سپرده های مذکور مطلوب نبوده است اما سپرده های دیگر از ترکیب مطلوبی برخوردارند. واژه های کلیدی: رشد استانی، رشد رقابتی، رشد ساختاری، مدل برنامه ریزی منطقه ای تغییر مکان – سهم، بانک ملی  - 1- مقدمه یکی از مهمترین عملیاتهای سیستم بانکی، جذب و جلب وجوه پس اندازها و استفاده از آنها برای تامین نیاز مالی انواع فعالیت های اقتصادی کشور است، به عبارت دیگر بانک ها بین سپرده گذاران و متقاضیان تسهیلات واسطه هستند و با استفاده از منابع خود و سپرده های مردم به اعطاء تسهیلات مبادرت می ورزد. نظام بانکی کشور با در اختیار داشتن بخش عمدهای از نقدینگی و پول در گردش نقش بسیار حساس و مهمی در نظام اقتصادی ایفاء نموده و در تنظیم روابط و مناسبات اقتصادی جامعه تاثیر بسزایی دارد. بانک ها از سویی نیازمند جذب نقدینگی سرگردان و در حال گردش جامعه هستند تا با تجهیز منابع خویش بتوانند در اجرای بخش دیگری از وظایف خود که همانا اعطای تسهیلات بانکی به مشتریان می باشد، با موفقیت عمل کنند و از سوی دیگر برای جذب چنین سپرده هایی، نیازمند اتخاذ شیوه ها و روش های خاص خود هستند. به تعبیر دیگر عواملی در جذب سپرده ها موثرند که بانک ها باید با آنها آشنا بوده و تا حد امکان از انها بهره گیرند. اصولا توسعه یک بانک در درجه اول بستگی به افزایش حجم سپرده های آن دارد. خط مش هایی که در این زمینه بخصوص محدود کننده و خارج از اندازه محافظ کارانه تنظیم گردد، موجب کندی گسترش بانک می شود. این خط مش ها و امور اداری وابسته به ان جهت اینکه فعالیت در امر سپرده ها را به حالت راکد و یا به صورت گسترش تدریجی و یا در مسیر رشد سریع قرار دهد، تعیین کننده و سرنوشت آینده هر بانک خواهد بود. یک رویکرد راهبردی برای اندازه گیری و ارزیابی خروجی بانک ها که منجر به توسعه انها خواهد شد شاخص های خروجی نرخ بهره است (کلا[1]، 2010). صنعت بانکداری همانند صنایع دیگر خدمات مالی، با تغییر سریع بازار تکنولوژی های جدید، عدم قطعیت اقتصادی، رقابت شدید، نیازهای متنوع مشتریان و جو متغیر که باعث ایجاد مجموعه ای از چالش های بی سابقه می شود، مواجه است (کومار[2]، 2008). حال به جهت اهمیت این موضوع و به جهت آشنایی با عملکرد بانک ها در این مورد قدم به یک مجموعه بانکی (بانک ملی) گذاشتیم تا با بررسی دقیق و با استفاده از امار و ارقام موجود از عوامل موثر در جذب سپرده اگاه شده و از این طریق راه های کاراتر شدن یک موسسه مالی را در این زمینه بیابیم و به عبارتی با موفقیت یک مجموعه بانکی در راه جذب و رشد سپرده ها و افزایش روز افزون منابع بانک عملا آشنا شویم. در این تحقیق با استفاده از آمار و داده های سالنامه آماری سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان سمنان و بکار گیری تکنیک برنامه ریزی منطقه ایی "مدل تغییر مکان- سهم" به بررسی رشد متناسب یا نامتناسب سپرده های بانک ملی استان سمنان نسبت به کل بانک های استان در جذب سپرده و تعیین نحوه تمرکز سپردهای بانک ملی استان از نظر جذب سپرده پرداخته شده است. تحقیق حاضر با استفاده از مدل تغییر مکان - سهم در 5فصل به شرح زیر به انجام می رسد. فصل اول: مربوط به کلیات تحقیق می باشد. فصل دوم: به بررسی ادبیات تحقیق و مبانی نظری پرداخته می شود. فصل سوم: متدولوژی و روش تحقیق ارائه می گردد. فصل چهار: به تجزیه و تحلیل داده ها خواهد پرداخت. فصل پنج: نتیجه گیری و پیشنهادات کاربردی ارائه می شود. 1-2 - بیان مسئله و سوال تحقیق یکی از مهمترین عوامل در جهت رشد و توسعه اقتصادی کشور وجود بانکهایی با کارایی و سلامت بالاست.به طور کلی فلسفه وجود بانکها، واسطه وجوه بودن آنهاست. به این معنی که از سویی به تجهیز منابع و از سویی دیگر به مصرف منابع و اعطای تسهیلات به مشتریان می پردازد، از سویی دیگر سیستم بانکی به مثابه بدنه نظام اقتصادی و موتور حرکتی چرخهای اقتصادی، در کشورهای در حال توسعه خصوصا ایران است و در این زمینه نقش بسیار پر اهمیتی را ایفا می کند، زیرا علاوه بر واسطه وجوه بودن در بازار پول، به دلیل عدم توسعه کافی بازار و سرمایه، نقش اساسی را در تامین مالی برنامه های میان مدت و کوتاه مدت اقتصادی کشور دارد.(ایرانمنش،1384،ص 65) جذب سپرده ها که یکی از مهمترین وظایف بانکهاست و سبب می شود که سیستم بانکی با به کار گرفتن وجوه زیادی که در اختیار دارد از طریق اعطای تسهیلات و انجام سرمایه گذاری های مناسب در زمینه ای مختلف ایجاد درآمد کند. منابع مالی برای ایفای این نقش اساسی از طریق سپرده گذاران تامین می شود. جهت تحقق این امر لازم است که سیاست گذاران نظام بانکی برنامه ریزی دقیقی را در جهت جذب هر چه بیشتر سپرده ها به عمل آورند. با توجه به موارد ذکر شده در فوق می توان نتیجه گرفت که توانایی بانکهای در جذب هر چه بیشتر سپرده ها و وجوه نقدی مشتریان به عنوان یکی از مهمترین معیار های ارزیابی عملکرد موفقیت یک سیستم بانکی محسوب می شود و به واسطه این توانایی است که می توانند از رقبای خود پیشی گرفته و در محیط رقابتی و متلاطم امروزه به تداوم فعالیت بپردازد. با توجه به اینکه امروزه اکثر بانکها نرخ سود مشابهی در جذب سپرده ها مشتریان می پردازد و تفاوت فاحش و انگیزاننده ایی از این لحاظ در میان آنها به چشم نمی خورد.(روستا و ونوس،1385) اهمیت بخش خدمات در اقتصاد کشورها موجب شده است که در طی چند سال گذشته ارائه خدمات اثربخش به مشتری مورد توجه بیشتر قرار گیرد(باسی و همکاران[3]، 1996). صنعت بانکداری همانند صنایع دیگر خدمات مالی، با تغییر سریع بازار تکنولوژی های جدید، عدم قطعیت اقتصادی، رقابت شدید، نیازهای متنوع مشتریان و جو متغیر که باعث ایجاد مجموعه ای از چالش های بی سابقه می شود، مواجه است(کومار[4]، 2008). سپرده گذاری مردم نزد بانک ها از دو لحاظ دارای اهمیت می باشد: اول آن که پولی که مردم به بانک ها می سپارند، قدرت وام دهی بانک ها را افزایش می دهد و لذا بانک ها می توانند از محل پس انداز های جمع آوری شده وام های جدید بیشتری در جهت امور تولیدی و سرمایه گذاری تأمین کنند. دومین اهمیت افزایش سپرده های مردم نزد بانک ها این است که وقتی مردم ترجیح دهند پول خود را نزد بانک ها نگهداری نموده و کمتر برای خرج آن اقدام نمایند، از حجم پول در گردش کاسته شده که این امر باعث کاهش نرخ تورم و در نتیجه افزایش قدرت خرید مردم می گردد. همین عوامل باعث شده که بانک ها به طرق مختلف مردم را جهت مراجعه به آنها و سپرده گذاری تشویق نمایند و به این ترتیب به رونق اقتصادی کشور کمک کنند. در جهان امروز اهمیت جذب منابع مالی آنقدر برای بانک ها مهم و حیاتی می باشد که رقابت بسیار شدیدی در این زمینه بین آنها ایجاد نموده است.(هادی سپانلو،1384) گر چه عواملی چون صنعتی شدن جوامع، گسترش و تحول در فعالیت هی اجتماعی و در نتیجه پدیدار شدن نیازهای جدید از عوامل مهم و اثر گذار در ایجاد و گسترش نهادهای مالی بوده اند، ولی توسعه و پیشرفت های اقتصادی نیز یکی از مهمترین عوامل در گسترش و تحول این نهادها به شمار می روند، در واقع نهادهای مالی جهت تسهیل در پیشرفت های دیگر نهادهای اقتصادی شکل گرفته اند و لذا می توان عنوان نمود وجود نهادها و بازارهای مالی پیشرفته همراه با به کارگیری روش های نوین، با درجه توسعه یافتگی یک کشور ارتباط مستقیم دارد. در این شراسط جذب بیشتر منابع مالی و رقابت موثر در جذب این منابع توسط گروه های مختف بانکی از موضوعاتی است که مورد توجه نهادهای مالی و اعتباری قرار داشته و دارد. البته گرچه بلافاصله پس انقلاب با حذف بانک های خصوصی، همه گروه های بانکی زیر نظر دولت اداره شدند. ولی کم و بیش در جذب بیشتر منابع مالی با یکدیگر به رقابت پرداخته اند.امروزه به جزء رقابت بین گروه های بانکی دولتی و خصوصی موجود، ایجاد بانک های خصوصی جدید، موسسات مالی و اعتباری جدید و همچنین گسترش دامنه فعالیت موسسات قرض الحسنه نیز مزید بر علت شده و لذا در سیستم بانکی کشور در جذب منابع مالی به رقابت پرداخته اند.(رازانی،1382) در جهان امروزه جذب منابع مالی انقدر برای بانک ها مهم و حیاتی می باشد که رقابت بسیار شدیدی در این زمینه بین آنها ایجاد نموده است. یکی از شواهد عمده ارائه خدمات نوین، جلب اطمینان و توجه به تشویق بیشتر مردم برای سپرده گذاری در بانک ها می باشد. در این راستا و طی چند دهه اخیر زمینه های جدیدی جهت جذب بیشتر منابع بانکی و ارائه خدمات بهتر و سریع تر به مشتریان به وجود آمده است. بنابراین ضرورت دارد با بررسی ابعاد و عوامل موثر بر جذب منابع بانکی بتوانیم هر چه بهتر و بیشتر کاراتر از این منابع، استفاده بهینه نمائیم. مساله مهم در نظام پولی و بانکی، نحوه تجهیز منابع مالی و سپس تخصیص و توزیع آن در بخش های مختلف اقتصاد و بین فعالان اقتصادی و نیز مسیر های که حجم پول موجود وارد سیستم اقتصادی شده و در آن گردش می کند. با توجه به وظیفه نظام بانکی در تجهیز منابع مالی و تخصیص بهینه آن در سیستم اقتصادی، هر چه نظام بانکی در تجهیز منابع مالی و تخصیص آن در فضای رقابتی و به صورت کاراتری عمل نماید، می توان شاهد کاهش هزینه های تولید و بهبود امر تولیدی و اشتغال و رشد اقتصادی بود، در غیر این صورت عدم کارایی نظام بانکی در تجهیز و تخصیص بهینه منابع مالی منجر به اتلاف منابع و دامن زدن به رکود اقتصادی می گردد.(رمضانی،1385) هر پژوهش در با قصد پاسخگویی و راه حل یابی برای یک مساله اصلی در قالب یک پرسش ظهور کرده است، آغاز می شود. همچنین جهت اینکه پژوهش انسجام، هدفمندی و کاربردی بودن خود را حفظ کند باید بر حول یک مساله اصلی، سازماندهی شود.(غلامرضا خاکی،1387،ص6) در این راستا و طی چند دهه اخیر زمینه های جدیدی جهت جذب بیشتر سپرده و ارائه خدمات بهتر و سریع تر به مشتریان به وجود آمده است که برخی از آنها عبارتند از: بانکداری از طریق تلویزیون و موبایل و استفاده گسترده از شبکه اینترنت و ارائه خدمات بانکی مانند چک و پول الکترونیکی و رواج روزافزون تجارت الکترونیکی در عرصه فعالیت های اقتصادی. بانک ها برای جذب سپرده ها چنان خود را به آب و آتش می زنند که در برخی مواقع گویا فراموش می کنند بسته سیاستی- نظارتی هم وجود دارد که در آن صراحتا سود انواع سپرده ها اعم از روزشمار، کوتاه مدت چند ماهه تا سپرده های یکساله و بلند مدت پنج ساله مشخص شده است. بانک مرکزی در بسته سیاستی- نظارتی سال 89سقف سود سپرده ها را که مربوط به سپرده های پنج ساله بود 17 درصد تعیین کرده است با این حال گفته می شود بانک ها ابایی از پرداخت سود 17 درصدی سپرده های 5 ساله در قبال جذب سپرده های یکساله یا کمتر ندارند. بدین صورت که مدیران شعب برخی بانک ها برای افراد سپرده یکساله یا کمتر افتتاح می کنند در حالی که نرخ سود سپرده های پنج ساله را که 17 درصد است به صاحبان حساب پرداخت می کنند. نرخی که به طور حتم در فضای رکودی اقتصاد ایران وسوسه کننده خواهد بود. این اقدام تنها با هدف ترغیب افرادی برای سپرده گذاری انجام می شود که وجوه آنها قابل توجه است. به نوعی می توان گفت تنها افرادی که مبلغ قابل توجهی وجه نقد در اختیار دارند مورد لطف شبکه بانکی قرار می گیرند. اصولا هر بانک به منظور دو هدف پی ریزی می شود: اولا انجام خدمات بانکی مورد نیاز مردم و ثانیا بدست آوردن سود متناسب با سرمایه بکار رفته در بانک. سیستم بانکی باید خدمات مورد نیاز مردم و جامعه را به طریق مناسب و قابل قبولی عرضه نماید و به تامین رفاه اقتصادی در کشور کمک نماید علی الخصوص بانک ها باید دامنه گسترش خدمات خود را به صورت پیوسته مورد بررسی قرار داده و خدمات جدیدی را که مبتنی بر نیازهای متغییر و جدید صاحبان سپرده است برای آنان تامین نمایند. جهت پاسخگویی به مباحث فوق در تحقیق حاضر از آمارهای حاصل از سالنامه اماری در سه دهه 80، 83 و87 و مدل تغییر سهم استفاده شده است. با توجه به مطالب بیان شده در بالا، سوال اساسی در این تحقیق طرح این موضوع است که: بانک ملی استان سمنان از نظر مدل تغییر مکان – سهم، در چهار سپرده(جاری، قرض الحسنه، کوتاه مدت، بلند مدت) چه وضعیتی داشته است؟ 1-3- اهمیت موضوع یکی از مهمترین وظایف مدیران مالی، نحوه تامین منابع مالی و استفاده بهینه از این منابع در جهت تحقق اهداف مورد نظر سازمانهاست.بنابراین تحقیق در جهت مصارف(تسهیلات) و منابع (سپرده) و تاثیرات ناشی از مصارف(تسهیلات) و منابع (سپرده) برای مدیران مالی بانکها دارای اهمیت واخر می باشد.(النا، بابایی،1380) جذب منابع یکی از فعالیت های اصلی و کلیدی بانک ها به ویژه بانک های ملی به شمار می رود. زیرا جذب منابع در واقع زیربنای اصلی سایر فعالیت ها بوده و تمامی امور و خدمات بانک به درجات مختلف از این امر تاثیر می پذیرند. لذا میزان جذب منابع، شاخص مهمی در ارزیابی موفقیت های یک بانک ملی محسوب می شود. جمع آوری و جذب انواع سپرده ها و تخصیص آن جهت تامین نیازهای مالی انواع فعالیت های اقتصادی از مهمترین عملیات بانکی به شمار می رود. فعالیت در زمینه جذب سپرده ها موجب می شود که مدیریت بانک با بکار رفتن منابعی که در اختیار دارد از طریق اعطاء تسهیلات و انجام سرمایه گذاری در زمینه های مختلف، ایجاد درآمد کند. نظر به اینکه صنعت بانکداری کشورمان به سمت رقابتی شدن پیش می رود و هر بانکی سعی می کند که سپرده های بیشتری را جذب کند. در بانک ملی نیز جلب و جذب هر چه بیشتر سپرده ها و تشویق مردم به امر سپرده گذاری که در واقع منشاء و سنگ بنای فعالیت های بانک می باشد، به عنوان یکی از اصلی ترین فعالیت ها به شمار می رود. بانک ملی با استفاده از منابع انسانی و سرمایه ای خود در سراسر کشور تمام تلاش خود را به منظور جذب سپرده ها در نظام بانکی کشور نموده و کارکنان بانک با تلاش پیگیر خود کوشیده اند با جلب اعتماد مردم و تشویق مردم نسبت به سپرده گذاری در بانک، سپرده های آنان را به سمت سرمایه گذاری ها و فعالیت های سودمند و مولد اقتصادی سوق دهند. انجام موفقیت آمیز عملیات بانکی و به خصوص اعطای تسهیلات به عنوان مهمترین شاخصه کار بانکداری تابعی از حجم منابع و نحوه گردش آن می باشد(محمد باقر درستی، 1380) نقش مهم بانک ها در تخلیه بازار های پولی و روند اقتصادی هر کشور کاملا روشن است. این موسسات پولی در روابط خود با مردم چه در زمینه پزیرش و گردآوری سپرده ها و چه در زمینه دادن وام به اشخاص و موسسات تولیدی و صنعتی دارای نقش ارزشمندی هستند، عامل کلیدی در گردآوری سرمایه های کوچک و تبدیل آنها به سرمایه های بزرگ بانک ها بوده اند.(کاشانی، سید محمود؛ 1386،ص6) جهت اهمیت این موضوع و به جهت آشنایی با عملکرد بانک ها در این مورد قدم به یک مجموعه بانکی (بانک ملی) گذاشته شده تا با بررسی دقیق و با استفاده از امار و ارقام موجود از عوامل موثر در جذب سپرده اگاه شده و از این طریق راه های کاراتر شدن یک موسسه مالی را در این زمینه بدست آید و به عبارتی با موفقیت یک مجموعه بانکی در راه جذب و رشد سپرده ها و افزایش روز افزون منابع بانک عملا آشنایی حاصل شود. 1-4- اهداف تحقیق اهداف کلی این تحقیق عبارتند از: الف)تحلیل ساختاری و بررسی مزیت نسبی بانک ملی استان سمنان از نظر جذب سپرده در مقایسه با سایر بانک ها در سطح استان. ب)تعیین موقعیت رقابتی هر بخش ساختاری شهرستان در مقایسه با استان . تحقیق حاضر می تواند به منظور بررسی رشد متناسب یا نامتناسب سپرده های بانک ملی استان سمنان نسبت به کل بانک های استان در جذب سپرده و تعیین نحوه تمرکز سپردهای بانک ملی استان از نظر جذب سپرده در سه مقطع زمانی سال 80 ، 83 و 87بودو مورد استفاده بانک ها و موسسات مالی اعتباری قرار بگیرد. از طرف دیگر سازمان ها می توانند با شناسایی دقیق تر این نیازها به نقاط ضعف و قوت خدمات و فعالیت های ارائه شده سازمان خود دست پیدا کرده و نسبت به رفع نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت خود حرکت نماید.  1-5- استفاده کنندگان از نتایج تحقیق - بانک ملی و سایر بانک های تخصصی - سایر موسات تولید و خدماتی - موسسات آموزشی و پژوهشی 1-6- قلمرو تحقیق 1-6- 1 - قلمرو موضوعی این تحقیق، تحلیل ساختاری و بررسی مزیت نسبی بانک ملی استان سمنان از نظر نرخ جذب سپرده با استفاده از مدل برنامه ریزی منطقه ایی تغییر مکان –سهم 1-6- 2 - قلمرو مکانی تحقیق، بانک ملی استان سمنان می باشد. 1-6- 3 - قلمرو زمانی تحقیق، 6ماهه اول سال 1390 می باشد. 1-7- سوالات تحقیق سوال اصلی: " بانک ملی استان سمنان از نظر مدل تغییر مکان – سهم، در چهار سپرده(جاری، قرض الحسنه، کوتاه مدت، بلند مدت) چه وضعیتی داشته است؟ سوال فرعی: الف) نرخ رشد سپرده های بانک ملی استان سمنان متناسب با نرخ رشد سپرده های بانک های استان بوده است؟ ب) تمرکز فعالیتهای بانک ملی استان از نظر جذب سپرده متناسب بوده است؟ ج) بانک ملی استان سمنان دارای مزیت نسبی در جذب سپرده نسبت به بانک های استان می باشد؟ د) اولویت های جذب سپرده های بانک ملی استان سمنان کدام است؟ 1-8- تعریف واژگان 1-8- 1 -رشد استانی[5]: این جزء نشان دهنده سهم شهرستان از رشد استانی است که درجه تغییر در رشد یک شهرستان را در ارتباط با شهرستان دیگر می سنجد. رشدی که از این طریق اندازه گیری می شود در حقیقت رشد یا رکودی است که تحت تاثیر رشد در کل استان و با فرض ثابت بودن سایر عوامل، نصیب فعالیت شهرستان می شود. به این ترتیب که اگر نرخ جذب در کل استان افزایش یا کاهش پیدا کند، که شامل 1- تغییر در تقسیمات کشوری(وجود بعضی شهرستانهای جدید) 2- اجرای پروژه های استانی 3- تشکیل موسسه ها و دانشگاهها (برایان فیلد و برایان مک گرگور،1376) 1-8-2-رشد رقابتی[6]: تغییرات رقابتی، رشد ناشی از سایر عوامل یا به عبارت دیگر رشد ناشی از ویژگی ها مربوط به امتیازات خاص هر بانک، شامل 1- ارائه خدمات با کیفیت 2- خدمات بانکداری الکتریکی 3- استفاده از کارکنان مجرب و با روابط عمومی مناسب 4- تبلیغات 5- محل استقرار بانک و تعداد شعب 6- طراحی و زیبایی فضای داخلی و خارجی شعب.(برایان فیلد و برایان مک گرگور،1376) [1]cella [2]kumar [3]Bassi et al [4]kumar [5]- Provincial growth [6]- Competitive growth دریافت فایل تحلیل ساختاری و بررسی مزیت نسبی بانک ملی استان سمنان از نظر جذب سپرده در مقایسه با سایر بانک ها در سطح استان...